سیستان فراموش شده: کارشناس محیط زیست: تصاویر منتشر شده در فضای مجازی در خصوص گونه گیاهی عامل تغییر بو و طعم آب مربوط به جلبک نیست این گیاه “پرطاووسی سنبله ای” با نام علمی Myriophyllum spicatum میباشد.
علیمرادی افزود: در این خصوص می باید بررسی های میدانی دقیق تر توسط ارگانهای مربوطه جهت شناسایی سایر گونه های دخیل صورت گیرد. این گیاه اوایل به عنوان یک گیاه زینتی در آکواریومهای آب شیرین تکثیر میشده که متاسفانه توسط برخی ناآگاهان عمدا” یا سهوا” وارد برخی اکوسیستم های آب شیرین کشور شده است.
عامل بلوم آن در مرحله اول افزایش نوترینتها (مواد غذایی مورد نیاز گیاه شامل ازت و فسفر) در پیکره آبی چاه نیمه هاست که به ایجاد شرایط بلوم یا شکوفایی گونه مذکور کمک میکند.
وی در ادامه عنوان کرد: عامل دوم تشدید فعالیتهای صیادی در داخل پیکره آبی خصوصا” قسمتهای کم عمق است. برخورد پره موتور قایقهای صیادی به ساقه آن باعث قطعه قطعه شدن ساقه و تکثیر بیشتر و حادتر شدن مشکل میشود.
این کارشناس محیط زیست و تغییرات اقلیم در خصوص راهکار کنترل گفت: یکی از راهکارهای کنترل بیولوژیکی در اکوسیستمهای غیر استراتژیک و غیر تالابی، ماهی آمور سفید هست که همانگونه که اطلاع دارید این گونه ماهی متاسفانه قبلا در سال ۱۳۶۸ در تالاب هامون رهاسازی شده بود و به دلیل علفخوار بودن فاجعه آفرید و هنوز هم جمعیتهای زیادی از آن در بالادست حوضه آبخیز هیرمند در پشت سدها مشاهده میشود و رهاسازی مجدد آن به هیچ وجه در منطقه سیستان به دلیل راه داشتن آب چاه نیمه ها به تالاب در صورت آبگیری مجدد توصیه نمیشود.
سایر کپورماهیان هم تا حدودی از این گیاه تغذیه میکنند که افزایش فعالیتهای صیادی و کاهش ذخایر ماهی باعث کمک به افزایش بلوم آن میشود.
وی عنوان کرد: همانگونه که در برخی عکسهای منتشر شده مشاهده میشود در بین توده گیاهان بلوم نموده، تورهای۸ ماهیگیری مشخص میباشد که حاکی از انجام فعالیتهای صیادی و وجود ماهی در آب است. بدیهی است که با بلوم بیشتر گیاه بدلیل کمبود اکسیژن (هیپوکسی)و کاهش نفوذ نور به عمق آب باعث خفگی و اتلاف آبزیان و افزایش بیوماس در بستر آب، در نهایت فساد لاشه آبزیان و خود گیاه و تولید بو و طعم نامطبوع در آب خواهد شد. در حال حاضر نمیشود گفت فاجعه هست ولی استعداد بروز مشکلهای بزرگتر را دارد.
روشهای بیولوژیکی دیگری شامل استفاده از برخی حشرات خاص به عنوان دشمن بیلوژیک معرفی شده که فعلا توصیه نمیگردد.
ایشان در ادامه افزود: روش دیگر کنترل آن و تقریبا بهترین روش ممکن برداشت دستی گیاهان بلوم نموده از داخل آب است. بطوری که هیچ ساقه جداشده ای درآب نماند چرا که هر قطعه جدا شده هم بصورت غوطه ور و هم ریشه دوانیدن در بستر چاه نیمه مجددا” فیکس شده و به گیاه جدیدی تبدیل میشود.
لذا در اسرع وقت وزارت نیرو باید دست بکار شود و ضمن بررسی کلیه جوانب امر و با همکاری سایر ارگانهای ذیربط در این خصوص اقدام نماید. یک تیم غواص آموزش دیده هم لازم هست که در ریشه کنی آن از بستر چاه نیمه در محلهای بلوم نموده کمک خواهد نمود.
علیمرادی افزود: برای جلوگیری از توسعه آن کلیه منابع آلاینده حاشیه چاه نیمه ها تا شعاع حداقل دویست متری می باید پلمپ شود و از راهیابی هر گونه پساب و فاضلاب به داخل آب چاه نیمه اطمینان حاصل نمود احتمال این هست که مواد غذایی مورد نیاز گیاه همچون ازت و فسفر با سیلابهای دشتمال سالانه از افغانستان وارد چاه نیمه ها شده باشد که کنترل آن تقریبا” غیر ممکن است.
ایشان در ادامه عنوان کرد: تردد بی مورد در داخل محدوده بلوم وضع را بدتر خواهد نمود چرا که مبارزه با آن یک کار تخصصی است و هیچ قایق موتوری تا حذف کامل آن نباید داخل محدوده پوشش بلوم تردد کند. گیاههای جمع آوری شده برای خوراک دام نیز قابل استفاده هست.
برخی از پرندگان کنار آبزی و آبچر همچون چنگر، اردکها و غواصها و… از این گیاه تغذیه میکنند. که حذف و شکار این پرندگان به عنوان گونه تغذیه کننده این گیاه، باعث افزایش و تکثیر پرطاووسی خواهد شد. که با توجه به فصل مهاجرت پائیزه پرندگان از هر گونه شکار این گونه پرندگان باید خودداری گردد.
روشهای لایروبی کف و شخم بستر آب هم مورد تایید ارگانهای بین المللی هست که هزینه های آن در حال حاضر مقرون به صرفه نیست.
روشهای شیمیایی نیز معرفی شده که مناسب برای چاه نیمه ها به عنوان ذخایر استراتژیک نمیباشد.
وی در پایان متذکر شد: حذف این گونه نیاز به آموزش دارد. چند سال قبل در نیویورک و در دریاچه ساراناک یک تیم آموزش دیده ماهر غواص توانستند سالیانه ۱۸ تن از این گیاه مهاجم رو برداشت دستی کنند که میزان آن در پایان ۳ سال به ۴۰۰ کیلو در کل دریاچه کاهش پیدا کرد.
علیمرادی_ کارشناس محیط زیست و تغییرات اقلیم