در حالی زابل بادخیزترین نقطه ایران است و ظرفیت تولید یک سوم نیاز برق کشور را دارد که بر اساس آخرین اطلاعات سازمان انرژی‌های تجدید پذیر کشور هنوز “هیچ” نیروگاه بادی در این شهر ایجاد نشده است
سیستان فراموش شده: انرژی همواره مسئله مهمی برای همه مردم بوده است و زندگی روزمره بستگی به تولید و مصرف انرژی دارد که با افزایش جمعیت و بهبود استاندارد زندگی این مقدار رو به افزایش است. برق از مهم‌ترین انرژی‌ها در فرایند توسعه اقتصادی محسوب می‌شود.
امروزه تولید برق نقش مهمی در پیشرفت صنعتی و اقتصادی کشورها ایفا می‌کند و همچنین موجب افزایش رفاه عمومی نیز می‌شود. بخش عمده تولید برق در کشور ما توسط نیروگاه‌هایی انجام می‌شود که از سوخت‌های فسیلی به‌عنوان سوخت موردنظر و از بخار آب جهت به حرکت درآوردن توربین در جریان تولید برق استفاده می‌کنند.
با وجود اینکه آب جزء منابع تجدید پذیر محسوب می‌شود، اما، آیا سرعت برداشت آب از منابع با سرعت جایگزینی آن برابر است؟ سوخت‌های فسیلی جزء منابع تجدید ناپذیر محسوب می‌شوند. استفاده از آن‌ها تولید انواع گازهای سمی و خطرات زیست‌محیطی را دربر دارد. انتشار این گازها موجب آلودگی هوا، بارش باران‌های اسیدی و در نتیجه آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌شود. همچنین گازهای گلخانه‌ای که موجب بروز پدیده اثر گلخانه‌ای و گرم شدن کره زمین می‌شوند نیز حاصل استفاده از این سوخت‌ها است.
از طرف دیگر سوخت‌های فسیلی پایان‌پذیر هستند، بنابراین باید به دنبال انرژی‌های جایگزین و تجدیدشونده بود. نوع انرژی جایگزین در هر منطقه با توجه به استعداد آن منطقه تعیین می‌شود. به‌عنوان مثال در مناطقی که بادخیز هستند، انرژی باد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سابقه باستانی استفاده از انرژی باد در ایران
چندین قرن است که از انرژی باد برای پمپ کردن آب و به راه انداختن آسیاب‌ها استفاده می‌شود. شواهد تاریخی نشان می‌دهد در ایران در قرن هفتم میلادی از آسیاب بادی استفاده می‌شده است. هرچند ایرانیان از پیشگامان استفاده از انرژی باد بوده‌اند اما هم‌اکنون با وجود مناطق بادخیز فراوان، استفاده از این انرژی بسیار محدود است.
گندمکار در پژوهشی با عنوان “ارزیابی انرژی باد در کشور ایران”، ایران را از جمله مناطقی می‌داند که دارای پتانسیل انرژی بادی زیادی است و می‌توان با استفاده از این انرژی که تجدید پذیر، رایگان و سازگار با محیط‌زیست است، میزان قابل‌توجهی انرژی الکتریکی تولید کرد.
این محقق همچنین در تحقیقی دیگر با عنوان “تعیین گستره افقی باد سیستان با استفاده از تحلیل خوشه‌ای”، نواحی شرق ایران، از جنوب شرق تا شمال شرق را بادخیزترین مناطق دانست که در بیشتر زمان‌های سال دارای توان تولید برق بادی است. بادخیز ترین ایستگاه در این میان ایستگاه زابل با متوسط سالانه 22 کیلومتر بر ساعت است.
وی بیان کرد که ایستگاه زابل 64 درصد زمان‌های سال را دارای بادی با سرعت 15 کیلومتر بر ساعت است. بسیاری از کارشناسان منطقه سیستان را بهترین ناحیه ایران برای احداث نیروگاه بادی معرفی کرده‌اند.
5 فاکتوری که بادهای زابل را از شهرهای بادخیز دنیا متمایز می‌کند
غلامرضا سرگلزایی مجری طرح نیروگاه‌های بادی و خورشیدی استان در مصاحبه با رسانه‌ها بیان کرد که منطقه سیستان دارای 5 ویژگی؛ تداوم وزش باد در تمام طول سال، جهت باد ثابت و بدون تغییرات زیاد، مسطح بودن زمین و توپوگرافی بسیار اندک که زبری زمین را به کمتر از 3 دهم درصد رسانده و همچنین همجواری با کشورهای متقاضی دریافت برق است که در هیچ جای دنیا این 5 ویژگی در کنار هم برای بهره‌گیری از انرژی باد فراهم نیست.
با وجود چنین شرایط مناسبی تنها یک توربین بادی در منطقه وجود دارد و بخشی از انرژی مورد نیاز نیروگاه‌های برق استان از سایر استان‌ها تأمین می‌شود که علاوه بر هزینه‌بر بودن، مشکلات زیست‌محیطی زیادی را ایجاد می‌کنند.
اما در تولید برق بادی انرژی لازم را طبیعت در اختیار انسان قرار می‌دهد و هیچ‌گونه آلودگی ایجاد نمی‌شود و همچنین موجب افزایش امنیت انرژی می‌شود.انرژی باد یک گزینه با دوام برای تولید برق است، با استفاده از این روش می‌توان برای افراد زیادی به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم شغل ایجاد کرد که خود این موضوع می‌تواند مانع مهاجرت بسیاری از افراد شود.
همچنین در بخش صادرات نیز می‌توان با توجه به هم‌مرز بودن با کشورهای خواستار برق فعالیت‌های زیادی انجام داد. اغلب محققین معتقد هستند که اولین بار سیستانیان از نیروی مکانیکی باد برای آسیاب بادی استفاده می‌کردند و اینک از نیروی الکتریکی آن می‌توان در این سرزمین استفاده کرد.
بادخیزترین زمان سال در این منطقه فصل تابستان است و همچنین بیشترین مصرف انرژی الکتریکی نیز برای مقابله با گرما در این فصل است، بنابراین هدیه باد سیستان برای مردم به‌جز فرسایش خاک و ایجاد ریزگرد می‌تواند تولید برقی پاک و ارزان باشد.
بادهای زابل ظرفیت تولید یک‌سوم از نیاز برق کشور را دارد
بررسی‌های محمود اوکاتی عضو هیئت‌علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد که وجود بادهای محلی در زابل امکان نصب نیروگاه بادی با توان تولید 20 هزار مگاوات برق که معادل یک‌سوم نیاز برق کشور است را دارد.
این موضوع سبب شده تا ظرفیت‌های اشتغال در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در زابل نیز قابل توجه باشد. در همین رابطه مدیرعامل شرکت توزیع برق سیستان و بلوچستان چند روز قبل اعتبار در حال هزینه یک طرح کشاورزی در این شهر را با سرمایه‌گذاری در صنعت تولید انرژی برق پاک مقایسه کرد و گفت: با 3000 میلیارد تومان اعتبار در حال هزینه برای طرح انتقال آب به 46 هزار هکتار از مزارع سیستان می‌توان برای 12هزار نفر با حقوق ماهانه 2 میلیون تومان شغل ایجاد کرد. شغلی که بازگشت سرمایه در آن حدود پنج سال است.
وی با اشاره به ظرفیت بی‌نظیر بادهای 120 روزه و بادهای محلی دیگر در تأمین انرژی پاک در سیستان گفت: با این طرح می‌توان برای 12 هزار نفر توربین بادی 50 کیلوواتی تهیه کرد تا با توجه به ظرفیت بادهای منطقه ماهانه حدود 2 میلیون تومان از آن درآمد داشته باشند.
رخشانی مهر گفت: زابل ظرفیت تبدیل به توریستی بادی در خاورمیانه را دارد و امیدواریم مدیران اقتصادی با استفاده از ظرفیت باد به این سمت حرکت کنند.
بر اساس آخرین نقشه موقعیت جغرافیایی نیروگاه‌های تجدیدپذیر سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق کشور هنوز هیچ نیروگاه بادی در شمال سیستان و بلوچستان ایجاد نشده است.تسنیم