هشدار برای سوءتغذیه در چند شهر ایران موضوع جدیدی نیست. از مدت‌ها قبل مقامات مسوول وزارت بهداشت در رابطه با سوءتغذیه و ناامنی غذایی به پنج استان ایران از جمله کهگیلویه‌وبویراحمد، سیستانوبلوچستان، هرمزگان، کرمان و خوزستان هشدار داده بودند. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد کمبود ریزمغذی‌ها، آهن، انواع ویتامین به ویژه در کودکان دو تا پنج سال، دانش‌آموزان و زنان باردار این استان‌ها رو به افزایش است. سوءتغذیه در اثر مصرف نامتوازن و نامناسب مواد غذایی بروز می‌کند و معمولا علایم و نشانه‌های آن به صورت کم‌وزنی، کوتاه قدی و لاغری ظاهر می‌شود و به همین واسطه میانگین کوتاهی قد در بعضی استان‌ها بیش از دو برابر شاخص کشوری است. شاخص کشوری کوتاه قدی شش درصد است، اما به عنوان نمونه کوتاه قدی در استان سیستانوبلوچستان حدود ۲۱ درصدی یعنی بیش از سه برابر متوسط کشوری، در کهگیلویه‌وبویراحمد دو برابر یعنی حدود ۱۲ درصد و در هرمزگان ۱ درصد است.
توزیع شیر و اضافه کردن برخی مکمل‌های غذایی نظیر ویتامین دی به آرد و نان از دیگر برنامه‌های وزارت بهداشت برای پیشگیری و سوءتغذیه از طرح‌های مطرح شده در این زمینه بود. این در حالی است که لااقل تکلیف توزیع شیر در مدارس مشخص شده است. بنا بر گفته‌های دبیر انجمن صنایع لبنی 200 میلیارد تومان برای توزیع شیر در مدارس امسال بودجه در نظر گرفته شده بود که تامین نشده است و به همین دلیل خبری از توزیع شیر در مدارس نیست.
وضعیت غذایی در استان‌های محروم خوب نیست
امنیت غذایی به دسترسی همه افراد یک جامعه، در تمام ادوار عمر به غذای کافی و سالم برای داشتن زندگی سالم و فعال گفته می‌شود و درآمد خانوار از عوامل مهم در تامین امنیت غذایی در یک نظام اجتماعی است. عامل مهم دیگر در تامین امنیت غذایی جامعه، ذائقه و دانش تغذیه‌‌ای خانواده‌ها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در خانواده است. امنیت غذایی زمانی تامین می‌شود که سرانه سبد غذایی خانواده به صورت صحیح انتخاب و تهیه شود، برای افراد خانواده کافی و به صورت صحیح طبخ شود تا عناصر و مواد غذایی سالم و صحیح به سلول‌ها و اندام‌های بدن برسد. برای تامین امنیت غذایی در یک کشور و نظام اجتماعی باید سازمان‌ها و نهادها با هم همکاری داشته باشند و با هماهنگی یک سازمان متولی امنیت غذایی، بر تولید یا واردات مواد و محصولات غذایی، آموزش و تبلیغ و آگاهی دادن به جامعه و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی نقش ایفا کنند. سازمان متولی امنیت غذایی باید نسبت به نوع مواد غذایی، میزان و قیمت آنها همیشه مطلع باشد و بررسی کند که همه مردم از نظر فیزیکی به این غذا دسترسی داشته باشند و درآمدشان به قدری باشد که بتوانند این غذا را بخرند و این سازمان در صورت بروز بحران باید زنگ خطر را به صدا در آورد و اندازه‌گیری این امنیت را بر عهده بگیرد. با توجه به توضیحات ارائه شده و هشدارهایی که سال‌ها در مورد ناامنی غذایی داده شده، بی‌توجهی مسوولان تا جایی پیش رفت که حالا رییس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان از آمار 20 درصدی کودکان مبتلا به سوءتغذیه می‌گوید. سوءتغذیه در سیستانوبلوچستان نتیجه توسعه‌نیافتگی و یا کمتر توسعه‌یافتگی است. سیستانوبلوچستان به عنوان پهناورترین استان از جمله مناطق محروم کشور است که هم‌اینک از نظر سوءتغذیه در شرایط بحرانی به سر می‌برد به‌طوری‌که گفته بسیاری از مسوولان و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان بسیاری ازکودکان استان از وجود این اختلال رنج می‌برند.
کودکان سیستانوبلوچستان قربانی اصلی ناامنی غذایی
با توجه به اهمیت سوءتغذیه که یک مشکل بین بخشی است می‌توان با اشتغالزایی و کمک به افزایش درآمد مردم، آموزش، فرهنگ‌سازی مناسب، توسعه کشاورزی مطلوب و دیگر فاکتورهای تاثیرگذار در زمینه پیشگیری و رفع سوءتغذیه و ناامنی غذایی اقدام کرد. بر اساس گفته‌های بعضی از بانوان ساکن در نقاط مختلف سیستان و بلوچستان؛ فقر، بی‌سوادی، کمبود درآمد خانوار و نبود آشنایی با غذاهای مقوی از مهمترین عوامل بروز سوءتغذیه، لاغری، کم‌وزنی و کوتاه قدی در کودکان استان است. تغذیه درست، دریافت ویتامین‌ها و مواد مغذی از مهمترین عوامل حفظ و تامین سلامت افراد است و رعایت اصول تغذیه در زنان و دختران نقش مهمی در جلوگیری از بروز مشکلات برای کودکان در آینده خواهد داشت. به عقیده کارشناسان، زنان و دختران به ویتامین و آهن بیشتری نسبت به مردان نیاز دارند و در صورتی که این نیاز تامین نشود به سرعت در معرض ابتلا به کم‌خونی و فقر آهن قرار می‌گیرند.
بسیاری از خانوارهای استان به دلیل مشکلات مالی به گروه‌های اصلی مواد غذایی شامل نان و غلات، گوشت، حبوبات، تخم‌مرغ، مغزها، شیر و لبنیات، میوه‌ها و سبزی‌ها دسترسی ندارند و دستگاه‌های بهداشتی نیز در این زمینه اطلاع‌رسانی کافی را انجام نمی‌دهند. همچنین درصد بالایی از خانوارهای روستایی این استان تنها از طریق یارانه‌های نقدی روزگار می‌گذرانند و سبدهای غذایی که توسط خیرین برای فرزندانشان داده می‌شود قبل از رسیدن به کودکانشان مورد مصرف دیگر اعضای بزرگ خانواده قرار می‌گیرد و چیزی برای بهبود کودک دچار سوءتغذیه باقی نمی‌ماند.
همچنین یکی از دلایلی که این استان سهم بالایی در تولد نوزادان معلول دارد به همین موضوع سوءتغذیه و نرسیدن مواد مغذی به مادران در این دوران برمی‌گردد. طبق گفته‌های یکی از ساکنان محلی، حتی خانواده‌هایی هم که از وضعیت مالی مناسبی برخوردار هستند با سوءتغذیه دست به گریبان هستند چراکه اطلاعی از استفاده درست مواد غذایی نداشته و دانش اینکه چه موادی را برای مصرف فراهم کنند را ندارند.
شناسایی و وجود ۱۲ هزار کودک دچار سوءتغذیه در مناطق شهری و روستایی سیستانوبلوچستان مسوولان را بر این داشت تا در جهت حمایت‌های لازم برای کودکان با توزیع سبدهای غذایی شامل برنج، روغن، ماکارونی، تن ماهی، لبنیات، حبوبات و گوشت قرمز میان خانوارهای ضعیف نقشی در کاهش آمار و سوءتغذیه داشته باشند.
کمبود وزن و کوتاهی قد از مشکلات کهگیلویه و بویر احمد
کهگیلویه‌وبویراحمد هم از آن مناطقی است که سوءتغذیه در آن بیداد می‌کند. این استان به عنوان یکی از مناطق کم‌برخوردار از سبد غذایی سالم برای رشد فیزیکی بدنی و عبور از سوءتغذیه و نابهنجاری‌های فیزیولوژیک هورمونی است که همواره از رژیم غذایی کامل و برخوردار از پروتئین‌ها و ویتامین‌ها رنج می‌برد. نحوه زندگی عشایری و عدم توجه کافی به مقوله رژیم غذایی موجب شده مردم دیار زاگرس‌نشین کهگیلویه‌وبویراحمد از مواردی چون کم‌وزنی، کوتاه قدی و دیگر موارد مربوط به سوءتغذیه با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شوند. عدم اهمیت به نحوه رشد بدنی برای تکامل یافتن در مبحث فیزیولوژیک و در دسترس نبودن منابع غذایی مورد نیاز بنا به دلایل مختلف از جمله فقر و تنگدستی بر رویه سوءتغذیه و عدم برخورداری از کمبودهای غذایی بی‌تاثیر نبوده است. براساس مطالعات انجام شده کم‌وزنی (وزن برای سن) کودکان زیر پنج سال استان کهگیلویه‌وبویراحمد ۶.۱۱ درصد است که در مقایسه با میزان کشوری (3 درصد) وضعیت مناسبی ندارد. در شاخص لاغری کودکان زیر پنج سال (قد برای وزن) در استان کهگیلویه‌وبویراحمد سه درصد است که مشابه میانگین کشوری (سه درصد) است. همچنین درخصوص وضعیت کمبود ویتامین D استان کهگیلویه وبویراحمد همانند دیگر استان‌ها و میانگین کشوری در تمامی گروه‌های سنی دچار کمبود بوده که ضروری است با مشورت کارشناسان تغذیه و یا پزشک، جهت رفع مشکل مکمل ویتامین D مصرف شود و افراد در طول روز در برابر نور خورشید قرار گیرند تا این ویتامین در بدن ساخته شود.
سوءتغذیه عامل ازدواج نکردن دختران
در رابطه با نقش نهادها برای کاهش این معضل راهکارهای مختلفی وجود دارد که نهادها و سازمان‌های مختلف دخیل در امر غذا و تغذیه جامعه بایستی در تعامل با یکدیگر در راستای اجرای برنامه‌های ملی برای بهبود وضعیت تغذیه باشند، که از جمله این راهکارها می‌توان به دسترسی فیزیکی و اقتصادی آحاد جامعه به سبد غذایی مطلوب، اصلاح عادات غلط غذایی، حذف تبلیغات مضر از رسانه‌ها، افزایش آگاهی خانوارها در زمینه تغذیه سالم، اصلاح الگوی مصرف خانوارها و گنجاندن مطالب مربوط به تغذیه سالم در منابع درسی دانش‌آموزان و دانشجویان اشاره کرد.
این در حالی است که پیشتر مدیرکل کمیته امداد امام‌خمینی از تعداد بالای دختران بازمانده از ازدواج به دلیل مشکلات ناشی از سوءتغذیه خبر داد و گفت: دختران از سن ازدواج گذشته با سوءتغذیه مواجه‌اند که بخشی از آنها جامعه هدف این نهاد هستند. وی همچنین وعده برنامه‌هایی برای بهبود شرایط کودکان زیر پنج سال، مادران شیرده و باردار در این مناطق را داد اما تا به امروز چیزی از این وعده‌ها محقق نشده است و در نهایت تنها گروهی که قربانی می‌شوند کودکان هستند که البته تا به امروز هیچ آمار دقیق و جامعی از تعداد کودکانی که در کشور دچار بیماری و کمبودهای ناشی از فقر مواد غذایی هستند منتشر نشده و آمار ارائه شده در گزارش تنها بخش کوچکی از کودکان محروم کشورمان است.
سلامت نیوز