سیستان فراموش شده: کاهش نزولات جوی و پایبند نبودن افغانستان به حقابه تالاب هامون، باعث خشکسالی و مهاجرت مردم به دیگر شهرها شده است.
به گزارش سیستان فراموش شده به نقل از روزنامه همشهری: بر اساس آخرین آمارها سالانه ۵۰هزار نفر از سیستان و بلوچستان به دیگر نقاط کشور مهاجرت می‌کنند و این مهاجرت وسیع و پرحجم دلایل متعددی دارد که باید آن را از زبان خود مردم شنید. کارشناسان و مردم سیستان معتقدند بیکاری و نبود منابع آبی پایدار دو عامل اصلی مهاجرت در منطقه سیستان محسوب می‌شود. «محمدخان کمالی» ساکن روستای «دادی» در منطقه سیستان می‌گوید: مدت ۶۰ سال است در این روستا زندگی می‌کنم و 7 فرزند دارم.
وی می‌افزاید: در آن زمان سیستان مهد خانواده‌های پرجمعیتی بود که به دلیل فراوانی آب و محصولات تولیدی دغدغه‌ای برای امرار معاش نداشتند و به آینده خود خوش‌بین بودند.
وی می‌افزاید: در سن ۲۵ سالگی ازدواج کردم و در حیاط پدری‌ام خانه‌ای برای خود ساختم و همانند پدرم به کشاورزی پرداختم. سال‌ها گذشت و فرزندانم بزرگ شدند. تا این‌که به سال‌های آغازین خشکسالی‌ها یعنی سال ۱۳۷۰رسیدیم. با خشکسالی‌های پی‌درپی، پیشه اصلی مردم که همان کشاورزی و صیادی بود به مخاطره افتاد. در این دوره فرزندانم همه ازدواج کردند، اما شرایط به وجود آمده ایجاب می‌کرد برای امرار معاش به دیگر شهرها مهاجرت کنند.
کمبود آب سبب شده بود نتوانیم همانند سال‌های پرآبی از زمین‌های کشاورزی بهره‌برداری کنیم و این مهم پدیده‌ای به نام مهاجرت را به دنبال داشت.
عادی شدن مهاجرت
«علی سیاسر»، اهل روستای «جهان‌تیغ»، نیز می‌گوید: در سال‌های قبل از خشکسالی با دامداری و کشاورزی امرار معاش می‌کردیم و زمین‌های کشاورزی بستری برای کاشت محصولاتی از جمله عدس، ماش، گندم، هندوانه، خربزه، لوبیاسبز و بامیه بود.
وی می‌افزاید: گندم کاشته‌شده را به آرد تبدیل می‌کردیم تا نان مصرفی خانواده تهیه شود و از محصولات دیگر نیز غذاهای محلی طبخ می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: با خشکسالی‌های ایجادشده و به مخاطره افتادن بخش کشاورزی امرار معاش در روستاها سخت شد و افراد برای کسب درآمد عازم شهرها و دیگر استان‌ها شدند. اکنون پدیده مهاجرت در بسیاری از روستاها به امری عادی تبدیل شده است. وی با اشاره به رغبت نداشتن جوانان روستا به کار کشاورزی می‌گوید: کسب مدارج علمی و تحصیلات دانشگاهی سبب شده جوانان رغبت کمتری به کشت و کار نشان دهند.
نبود منابع آبی پایدار
کارشناس امور روستا و بخشدار سابق بخش سابوری منطقه سیستان در این خصوص می‌گوید: در سال‌های اخیر منطقه سیستان با چالش‌ها و مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده است. مردم منطقه سیستان از گذشته‌های دور از طریق کشاورزی و صیادی امرار معاش می‌کردند، اما در سال‌های اخیر کاهش نزولات جوی و عدم پایبندی کشور افغانستان به حقابه تالاب هامون منجر به خشکسالی‌های پی‌درپی شده و زندگی را برای مردم سخت و دشوار کرده است.
«ابوذر شه‌بخش» می‌افزاید: آب رودخانه هیرمند به عنوان تنها منبع آبی منطقه سیستان از منابع آبی کشور افغانستان تأمین می‌شود، اما اکنون این کشور برای بهره‌برداری بهتر از منابع آبی، سد‌ها و آب‌بندهای متعددی را احداث کرده و سبب شده ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش یابد. به طوری که در سال گذشته میزان ورودی آب به تالاب هامون فقط 2 درصد بوده است. این عوامل دست به دست هم دادند تا زمینه برای مهاجرت سیستانی‌ها به دیگر نقاط کشور فراهم شود. وی ادامه می‌دهد: اکنون بسیاری از روستاییان به استان‌هایی از جمله یزد، البرز و تهران مهاجرت می‌کنند و برای امرار معاش در کارخانه‌های تولیدی، مزارع و باغ‌های میوه مشغول به کار می‌شوند.
راهکار
این کارشناس امور روستا می‌گوید: برای حل مشکلات سیستان راهکارهای مختلفی وجود دارد و ایجاد واحدهای تولیدی در منطقه سیستان یکی از این راهکارهاست. از آن‌جایی که جوانان این منطقه برای یافتن شغل به استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند و در واحدهای تولیدی مشغول به کار می‌شوند، لازم است به احداث کارخانه‌های متوسط یا بزرگ در منطقه اقدام و با ایجاد اشتغال برای جوانان از مهاجرت آنان جلوگیری کرد.
وی می‌افزاید: در حال حاضر کارخانه لاستیک‌سازی در منطقه در حال ساخت است و کارخانه لوله پیآرجی نیز در سه شیفت مشغول به فعالیت است که ۴۰۰ نفر در آن اشتغال به کار دارند.
شه‌بخش ادامه می‌دهد: کارخانه لوله پیآرجی ظرفیت‌های خوبی در بخش صادرات به کشور همسایه دارد؛ بنابراین می‌طلبد به تولید سنگ‌های تزئینی و بهره‌برداری از معادن مس، کرومیت، آهن و گرانیت پرداخت تا بتوان بخشی از نیازهای جوانان منطقه در بخش اشتغال را رفع کرد.
ضرورت ایجاد منطقه آزاد سیستان
بخشدار سابق سابوری می‌گوید: منطقه آزاد سیستان می‌تواند حلال بسیاری از مشکلات منطقه باشد، اما علی‌رغم تلاش نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی هنوز به نتیجه‌ای نرسیده و ایراداتی به آن وارد شده است. «ابوذر شه‌بخش» می‌افزاید: اکنون که منطقه سیستان شرایط بحرانی دارد از مسئولان انتظار می‌رود به تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در منطقه امتیازات ویژه‌ای از جمله معافیت مالیاتی و تسهیلات بانکی کم‌بهره اختصاص دهند تا سرمایه‌گذاران برای فعالیت در منطقه ترغیب شوند؛ همچنین باید زیرساخت‌های لازم از جمله آب، برق و راه دسترسی برای ایجاد واحدهای تولیدی فراهم شود.
وی ادامه می‌دهد: امیدواریم با بارقه امیدی که از ایجاد منطقه سیستان توسط مسئولان نمایندگان و استاندار در دل مردم زنده شده است و همچنین با ایجاد واحدهای تولیدی بتوانیم به نحو مطلوبی از ظرفیت‌های منطقه بهره‌برداری کنیم و شاهد شکوفایی و توسعه منطقه باشیم. وی می‌افزاید: کشاورزی نوین باید در منطقه پایه‌‌ریزی شود، زیرا جوانان منطقه سیستان غالباً فارغ‌التحصیل دانشگاهی هستند و تشویق آنان به سمت کشاورزی سنتی بسیار دشوار است. این افراد اغلب پس از فارغ‌التحصیل شدن به دنبال شغل مناسب به شهرها مهاجرت می‌کنند و معتقدند بستر روستا و حرفه کشاورزی پاسخ‌گوی تلاش‌های آنان در امر تحصیل نیست و نمی‌تواند منشأ درآمدی پایدار باشد.
خبرنگار: فرشته بامری