سیستان فراموش شده :وقتی فقر در تار و پود خانواده‌ها ریشه کند قصه تلخی می‌آفریند به نام کودکان کار و خیابان! فروش گل، دستمال کاغذی، فال یا تکدی‌گری و هزاران شغل کاذب دیگر از جمله کارهایی است که از سوی کودکانی انجام می‌شود که به جبر زمانه با رؤیاهای کودکی خداحافظی کرده‌اند.
کودکان کار معضل جدی شهرهای بزرگ است و معلوم نیست این گره کور قرار است به دست چه کسی باز شود؟ شهرداری، بهزیستی، نهادهای قانون‌گذار، اداره کار یا هیچ کدام؟
1۲۵۷ کودک کار در استان
بر اساس آخرین آمارها 1۲۵۷ کودک کار در استان وجود دارد که بهره‌مندی از حقوق برابر، رفاه و آموزش حق طبیعی آن‌هاست.
«رضا» کودکی 10 ساله است که برخلاف همسالانش با طلوع آفتاب از خانه بیرون می‌زند تا بتواند 3 پلاستیک دستمال کاغذی را که هر کدام 6 جعبه دستمال کاغذی دارد، بفروشد.
او میگوید: 10 سال سن دارم و 5 خواهر و برادر. پدرم معتاد است و ماردم هم در خانه‌های مردم کار می‌کند. برای این‌که بتوانم کمک‌خرج خانه باشم، دستمال کاغذی می‌فروشم. در کنار کار درس هم می‌خوانم.
رضا ادامه می‌دهد: 3 جعبه دستمال کاغذی را به قیمت ۱۲هزار تومان می‌فروشم. اگر مشتری یک جعبه بخواهد با اوجعبه‌ای 5 هزار تومان حساب می‌کنم.
«حسین» 10 ساله هم یکی دیگر از کودکان کار است که جاروی دستی می‌فروشد. او ساکن یکی از روستاهای بخش مرکزی زابل است و گرته یا سینک جارو را که نوعی گیاه خودرو است، از زمین‌های کشاورزی جمع‌آوری می‌کند و با آن‌ها جارو می‌بافد و آن‌ها را به شهر منتقل می‌کند تا شاید به قیمت 10 تا 15 هزار تومان به مشتریان بفروشد.
عباس 7 ساله با چهره‌ای معصومانه و کودکانه هم در کنار مادرش که ظاهراً اعتیاد دارد، با دست‌فروشی در خیابان با فروش کیک و کلوچه‌های خانگی به مادرش کمک می‌کند. عباس حاضر نمی‌‌شود کمی از وقت کار بزند و با ما گفت‌و‌گو کند.
مراکز شبه‌خانواده ویژه دختران و پسران
فرماندار زابل در این‌باره میگوید: پدیده کودکان کار معلول عواملی همچون فقر، طلاق، فوت والدین، اعتیاد و بیماری است. معمولا این کودکان در برابر انواع مشکلات روحی و روانی آسیب‌پذیر می‌شوند.
«غلامرضا گنجی» می‌افزاید: در زابل 2 مرکز شبه‌خانواده ویژه دختران و پسران وجود دارد که از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست نگهداری می‌کنند تا به سن قانونی برسند و توانایی لازم برای دست‌یابی به یک زندگی مناسب را پیدا کنند.
وی با اشاره به اجرای طرح ساماندهی کودکان کار در زابل تصریح می‌کند: در طرح ساماندهی کودکان کار در زابل تاکنون ۱۰۹ کودک شناسایی و به مراکز نگهداری اعزام شدند.
وی با اشاره به این‌که کار شناسایی کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست ادامه دارد، میگوید: بیشترین مشکل این کودکان داشتن والدین معتاد است.
به گفته وی و بر اساس ماده ۲۷پیمان‌نامه حقوق کودک همه کودکان حق دارند از شرایط خوب زندگی برخوردار باشند. حق دارند بازی کنند و آموزش ببینند تا شرایط مناسب شکوفایی توانایی‌ها و رشد جسمی و معنوی و اخلاقی و اجتماعی آن‌ها فراهم شود.
نگاه بومی در اجرای برنامه‌های پیشگیرانه
مدیر کل امور بانوان استانداری هم در این‌باره میگوید: موضوعاتی مانند کودکان کار، کودکان خیابان، کودکان متکدی، کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست و بازماندگان از تحصیل، کار اجباری کودکان و کودکان در معرض آسیب‌های اجتماعی در همه جوامع وجود دارد اما در برخی نقاط از شدت و ضعف برخوردار است.
«فاطمه فاضلی» با تاکید بر نگاه بومی به این موضوع می‌افزاید: تنوع فرهنگی‌اجتماعی در استان موجب شده است کودکان در برخی مناطق به‌ویژه مناطق روستایی و عشایری زودهنگام به کار کشاورزی و دام‌پروری ورود کنند یا حتی شاهد ازدواج زودهنگام دختران در برخی مناطق باشیم.
وی ادامه می‌دهد: همچنین بازماندن از تحصیل دختران از اهمیت بیشتری نسبت به پسران برخوردار است و کودکان کار در خیابان بیشتر از بعضی اقوام هستند که در دیگر شهرستان‌های استان کمتر دیده می‌شوند یا فعالیت آن‌ها مقطعی است.
آگاهی از حقوق کودکان
فاضلی با تاکید بر این‌که سطح آگاهی اولیا نسبت به حقوق کودکان در سطح مناسبی نیست، میگوید: باید یک رویه واحد با محوریت مرجع ملی حقوق کودک برای حرکت در مسیر ارتقای حقوق کودک تدوین، اجرا و با رویکردهای بومی و استانی تکمیل و آموزش جدی‌تر گرفته شود.
مدیر کل بانوان استانداری تاکید می‌کند: بنا به یافته‌های کارشناسان رابطه مستقیمی بین بیکاری و فقر و مشکلات اقتصادی خانوار و تضییع حقوق کودکان وجود دارد که در استان ما به واسطه شرایط خاص اقتصادی شاید پررنگ‌ترباشد.
شناسایی ۴۳ هزار کودک بازمانده از تحصیل
مدیر کل امور بانوان استانداری می‌گویند: تاکنون از سوی کمیته امداد ۴۳ هزار کودک بازمانده از تحصیل در استان شناسایی شده‌اند. وی با اشاره به ظرفیت فرهنگسراهای موجود در استان میگوید: باید از ظرفیت فرهنگسراها برای توانمندسازی کودکان استفاده شود با این توضیح که بودجه آن نیز از سوی بهزیستی تامین شده است.
وی همچنین خواستار توجه ویژه به کودکان بازمانده از تحصیل از سوی آموزش و پرورش می‌شود و می‌افزاید: متاسفانه تعداد کودکان بازمانده از تحصیل در این استان رو به افزایش و نگران‌کننده است.
فاضلی ادامه می‌دهد: تاکنون از سوی اداره کل بهزیستی استان ۶۰۰ میلیون تومان بودجه صرف خرید بسته‌های حمایتی نیم‌میلیون تومانی شده که به 1180 کودک اختصاص یافته است.
کنواسیون بین‌المللی حقوق کودک
«فاطمه فاضلی»، مدیر کل امور بانوان استانداری، با بیان این‌که ایران عضو کنواسیون بین‌المللی حقوق کودک به عنوان گسترده‌ترین پیمان‌نامه بین‌المللی از نظر تعداد افراد عضو است، تصریح می‌کند: برحسب این کنوانسیون کودک به تمامی افراد زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود اما در کشور ما تعریف از کودک و ابعاد کمی و کیفی آن متفاوت است. وزارت دادگستری دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در ایران است و ما با این وزارتخانه برای احقاق حقوق کودکان به عنوان مظلوم‌ترین قشر جامعه که به واسطه کودک بودن کمترین فرصت و مهارت دفاع از خود و حقوقشان را ندارند، در حال همکاری هستیم.
فرشته بامری -همشهری