نشست تخصصی بحران ریزگردها و راهکارهای پیش رو روز چهارشنبه یکم تیرماه سال جاری با همکاری پژوهشگاه زابل در محل سالن آمفی تئاتر سایت قدیم دانشگاه برگزار شد.
به گزارش سیستان فراموش شده: در این نشست که اساتید، کارشناسان و نخبگان حضور داشتند مباحث مختلف درخصوص بحران ریزگردها و راهکارهای پیش رو مطرح شد، دکتر نصرتی ریاست پژوهشگاه زابل در ابتدا با گرامی داشت یاد و خاطره شهید چمران و تبریک روز بسیج اساتید به بیان مطالبی در رابطه با اهداف و علل برگزاری این همایش و معرفی مهمانان پرداختند، پس از ایشان خانم دکتر کرمی، دکتر راهداری، دکترشهریاری و دکتر میری در موضوعات مختلف پیرامون وضعیت فعلی سیستان، علل پیدایش این بحران، اثرات آن بر زیست بوم و راهکارهای مقابله با آن به بیان دست آوردهای علمی خود در این همایش پرداختند.
دکتر نصرتی ریاست پژوهشگاه زابل: بحران ریزگردها مساله ایست که سالها سیستان را درگیر خود کرده، امروز با پیشنهاد اعضای هیئت علمی مساله ریزگردها مورد بحث کارشناسی و علمی قرار خواهد گرفت، امروز بحث ریزگردها دغدغه همه مردم است به نحوی که سیستان را به این نام میشناسند مشکلی که سالیان سال وجود داشته با خشکسالی شدت یافته و به نقطه اوج بحران امروز سیستان تبدیل شده است، نکته جالب اینکه همه متخصص و غیر متخصص با نظریات غیرکارشناسی در این مساله اظهار نظر می کنند، شاید تجربه اش را بدلیل زندگی در منطقه داشته باشیم اما دلایل علمی این موضوع را چه کسی باید بیان کند؟ نخبههای علمی که در منطقه هستند،
وی در ادامه افزود: یک ویژگی بدی که در کشور ما جریان دارد شخصی در طبقه بیست یک وزارت خانه در رابطه با بحران ریزگردها در سیستان ارائه راهکار میکند! این فرد یک هفته در سیستان نبوده در تحقیقات میدانی حتی یک بار حضور نداشته تا آن زمان برای منطقه ارائه راهکار کند، امروز به جرات می گویم رزومه سخنرانان ما را بررسی کنید و بعد بگویید در حوزه سیستان آیا فردی را داریم که از این افراد تخصص بالاتری داشته باشد؟ اگر کسی مدعی بود در هر اداره ای از این عزیزان فرد قویتری وجود دارد، بیاید ارائه کند ما دیگر نشست ها تخصصی خود را قطع می کنیم، می خواهیم بگوییم نشست تخصصی یعنی اینکه نخبه منطقه در رابطه با مشکل منطقه صحبت کند، ارائه راهکار داشته باشد و برسد به گوش افرادی که تصمیم گیر هستند، برخی می گویند کل بستر تالاب هامون وقتی آب نباشد به سبب وجود بادهای ۱۲۰ روزه سیستان منشا خیزش ریزگرد می شود می خواهیم بدانیم این نظریه ها درست است یا خیر، اگر درست است راهکار چیست، چه اقداماتی می شود انجام داد، امروز باید سوال کرد آقای مسئول که می خواهید کمربند سبز ایجاد کنید می دانید کمربند سبز کجا باید ایجاد شود؟ آیا تحلیلی برای کار خود دارید؟ این تحلیل های علمی را ارئه کنید، اگر تصمیمی بر مالچ پاشی دارید کدام مناطق را انتخاب می کنید؟ با کدام تحلیل علمی چه نوع مالچ و در کدام منطقه مالج پاشی می کنید؟ رفرنس های علمی و تخصصی خود را ارائه کنید، اگر می گویید ریزگرد باعث بیماری می شود اعداد و ارقام آمار علمی شما کجاست؟ اگرمیگوییم ریزگردها صدمه اقتصادی میزند آمار دقیقی برای ارائه داریم؟ اگر تحلیل علمی دقیق و روشنی ندارید بیائید از تحلیل های علمی نخبگان منطقه در این نشست های تخصصی استفاده کنید، امیدواریم از راهکارها و مطالب همکارانمان افرادی که باید استفاده کنند، امیدوارم اگر هفته بعد بعنوان مثال دکتر سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست به اینجا آمد مردم سیستان با یک ماسک الکی در جلسه شرکت نکنند، آنجا مسائل علمی مهمی را یاد گرفته باشند تا از مدیری که با او روبرو می شوند علمی و تخصصی مطالبه کنند، ما هدف مان از برگزاری نشست های تخصصی این است که سطح علمی خودمان بالا برود، اطلاعات علمی جامعه رشد کند، بیان مطالب هم به نحوی باشد که برای من و فردی که تخصصی در این زمینه نداریم قابل فهم باشد، آن وقت اگر کسی بگوید چرا وضعیت سیستان امروز اینگونه است بتوانیم جوابی علمی ارائه کنیم.
خانم دکتر کرمی (عضو هیئت علمی پژوهشگاه زابل) : اقلیم بیانگر کمیت های هواشناسی مانند دما، بارش، سرعت باد و جهت باد در بلند مدت است چرا ما تغییر اقلیم را شاهدیم؟ به دو عامل انسانی و طبیعی بستگی دارد، در بحث عوامل انسانی بهره کشی از جنگل ها و جنگل زدایی ها باعث افزایش گاز دی اکسید کربن در جو، افزایش دمای زمین و ایجاد پدیده تغییر اقلیم خواهد بود، گازهای گلخانه ای در مقیاس پایین برای زمین مفید هستند اما در صورت افزایش موجب گرمای بیش از حد و تغییر اقلیم خواهد بود، وجود گازهای گلخانه ای تا سال ۲۱۰۰ میتواند تا ۶ درجه دمای هوا را افزایش دهد، تحقیقات نشان داده در زیر یخ های قطبی مقادیر عظیم از متان حبس شده چنانچه این گاز آزاد شده و وارد جو شود گرمایش جهانی را بیشتر خواهد کرد، تغییر اقلیم باعث تغییر الگوی بلایای طبیعی نیز خواهد بود، اپیدمی ها و حرکات صفحات زمین و پدیده های چون سیل، زلزله و آتش سوزی در جنگل ها را افزایش خواهد داد، تاثیر تغییر اقلیم در حوزه سیستان خود را با کاهش ریزش های جوی، بارش های سیل آسا در فروردین و اردیبهشت، افزایش کمینه و بیشینه دما، کاهش منابع آبی سیستان و سطح تالاب هامون از سال ۱۹۹۹ تا امروز نشان داده بصورتی که مساحت تالاب حدود ۲هزار کیلومتر نسبت به گذشته خود کاهش سطح را طی دوره تغییر اقلیم تجربه کرده است، برای مبارزه با اثرات تغییرات اقلیم سه راهکار داریم (پذیرش و تغییر نگرش، افزایش تاب آوری، تبدیل بحران سیستان به یک مساله ملی و بین المللی) برای عبور ازشرایط فعلی با استفاده از منابع آب ژرف میتوان امیدوار بود، چگونه بحران سیستان را در سطح ملی و جهانی برجسته کنیم؟ از طریق رسانه های جمعی با ایجاد یک وب سایت دو زبانه، آگاه سازی در زمان تبلیغات فیلم و مسابقات محبوب، تبلیغات در سطح شهرهای بزرگ (مشهد، تهران) و هر سیستانی یک شبکه اجتماعی می توان استفاده کرد. استفاده چهره ها مثل هنرپیشه ها، ورزشکاران و خوانندگان و استفاده از مباحثه ها در خانه و جمع های خانوادگی، مدارس، دانشگاه و پژوهشگاه (ایجاد اتاق های فکر)، در مساجدو در برنامه های رادیو و تلویزیون، شبکه های اجتماعی.
دکتر راهداری عضو هیئت علمی دانشگاه زابل:
گرد و غبار در سابقه تاریخی منطقه سیستان وجود داشته که بدلیل تشدید پدیده تغییرات اقلیمی و خشک شدن دریاچه هامون و کانون های ریزگرد این مساله امروز شدت پیدا کردهاست، عوامل انسانی مثل تردد در بستر تالاب، چرای دام از جمله عوامل تشدید کننده افزایش ریزگردها در سیستان بوده است، این روزها پدیده گرد و غبار بخش های مختلفی از منطقه سیستان، بخش هایی از افغانستان و پاکستان حتی کشور عمان را این روزها درگیر بحران ریزگردها نموده است، امروز مناطق کانونی انتشار ریزگردها از ایران خارج شده به مرزهای شهر هرات و بخش های گسترده‍‍ای در خاک افغانستان منتقل شده و ضرورت دارد وزارت امور خارجه ایران کشورهای درگیر با این بحران را در رابطه با مبارزه با این پدیده پای کار بیاورد، متاسفانه مناطق بسیاری از بستر تالاب هامون که دارای پوشش گیاهی بودند بدلیل چرای بی رویه دام عامل نگه داشت خاک از بین رفته و آنجا تبدیل به کانون ریزگرد شده است، در این رابطه مناطق بسیاری وجود دارد که اگر آنها کنترل نشوند در آینده تبدیل به کانون ریزگرد خواهند شد، یکی از کارهایی که برای اولین بار در منطقه سیستان انجام دادیم استقرار دستگاه تونل باد بود برای اینکه وضعیت فرسایش پذیری منطقه را بطور واقعی و علمی ارائه کنیم.
دکتر شهریاری عضو هیئت علمی دانشگاه زابل:
وزش باد در سیستان سابقه طولانی دارد و با ایجاد بادکن هایی در دشت سیستان که گاها طول آن به بیش از یک متر هم می رسد میتوان به عوارض آن در تونل های بادی منطقه به سادگی پی برد، در یک طرح تحقیقاتی در پنج شهر حوزه سیستان رسوب گیرهایی نصب و به مدت دو سال داده های آنها از ابتدای خرداد تا مهرماه مورد بررسی قرار گرفت، ذرات موجود در هوا سیت و شن با اندازه دو میکرون تا ۵۰ میکرون پدیده رایج در این تحقیقات بود که ثابت می کند منبع برداشت این ذرات بستر دریاچه نیز میتواند باشد، طی تحقیقات انجام شده پدیده غالب کانی کوارتز و نمک در کلیه ۵ شهر بود که نشان میدهد بیماری سیلیکوزیس از منبع کوارتز است که بصورت قالب در بخش گرد و غبار منطقه حضور دارد، ذرات کوارتز به مانند ضربه ای که از استعمال دود سیگار به ریه وارد می شود در اینجا نیز ریه را دچار عارضه های مختلف نموده و بخش عمده بیماری های ریوی طولانی مدت از منشا کوارتز حاضر در گرد وغبار منطقه است، نتیجه آزمایش خاک عموما درجه هشت به بالا را ثبت کرده که نشان می دهد درصد قلیایی خاک بالاست و گردو غبار شور است و EC خاک درجه ۳۰ را نشان میدهد، مثلا در بحث کشاورزی خاک با EC 2 را نیمه شور و خاک با ای سی ۴ را خاک شور می نامنند حالا خاکی با EC 30 در نظر داشته باشید تا چه میزان شور و خطرناک است، میانگین ماده عالی در خاک منطقه سیستان نیم است اما میانگین ماده عالی در گرد و غبار دو درصد را نشان می دهد برای نمونه فسفر تا ۶ برابر در گرد و غبار منطقه غنی می شود در صورتی میانگین فسفر موجود در خاک سیستان عدد ده را نشان می دهد و یا ماده عالی تا سه برابر غنی می شود که نتیجه آن پس از نشست در منطقه بالارفتن شوری خاک و مواد معدنی آن شده و عملا زمین از حیز انتفاع خارج می شود، موضوع بعدی آلرژی های فصلی در افراد است که علت آن به وجود قارچ های مختلف در گردوغبار منطقه باز می گردد و عمدتا خود را به شکل آب ریزش بینی، اشک چشم و عطسه نشان می دهند.
دکتر میری عضو هیئت علمی دانشگاه زابل:
طوفان های گرد و غبار در سیستان را می توان در مباحث فراوانی و شدت مورد مطالعه قرار گیرد، طوفان های گرد و غبار در دو منطقه اثر می گذارد اول منطقه برداشت گردوغبار دوم منطقه انباشت ریزگردها، تاثیرات طوفان ها ابتدا در منطقه سیستان وپس از آن مناطق مرکزی استان، پاکستان و افغانستان است، همچنین طوفان ها در لوازم الکترونیکی نفوذ کرده و سبب ایجاد هزینه خواهد شد یا در رابطه با استفاده از فرودگاه بصورت مداوم در زمان خیزش گردوغبار کنسلی پروازها را شاهد هستیم، خسارت های مضاعفی را بر شبکه برق منطقه تحمیل میکند از جمله بروز رسانی سیستم انتقال برق، هزینه تعمیر و نگهداری تیر های برق سطح منطقه، اثرات سو ریزگردها بر ترانس های برق و شبکه توزیع محله ای که سالانه مبالغ بسیار بالایی را به دستگاه های حاضر در سطح منطقه تحمیل می کند، بصورت کلی بررسی و تجمیع کلیه هزینه های تحمیل شده عددی در حدود ۲۵ میلیون دلار خسارت وارده طوفان به منطقه است که اعم از مردم و دستگاه های اجرایی متحمل پرداخت چنین هزینه سنگینی در سال هستند، دریاچه هامون از لحاظ اکولوژیکی و ساختاری قابلیتی دارد که اگر رطوبت وارد دریاچه شود و خشک شود یک لایه ای روی سطح دریاچه تشکیل می شود که اگر این لایه دست نخورده باشد خیلی از مشکلات کم می شود و ما اینقدر طوفان نداریم، اما متاسفانه ترددهای زیادی در دریاچه انجام میشود.
